Niet de muren maar de ruimte bepalen een gebouw. Dat is kort door de bocht het uitgangspunt van de Architectuurbiënnale 2018 in Venetië. Met een (gelukkig) kort manifest zetten de twee curatoren, Yvonne Farrell en Shelley McNamara (oprichters van het Ierse Grafton Inc), hun thema FREESPACE uiteen. Vrije ruimte als uitgangspunt met onderliggend de wens om te bleven leren en te doceren. Deze biënnale zit vol met informatie die inspireert en gericht is op optimisme en continuïteit. Mijn conclusie na het bezoek aan de Biënnale: hoop. Het gehele event is doorweven met hoop op een mooie, duurzame, sociale wereld. Met zes uitgangspunten in hun manifest hebben Farrell en McNamara een selectie gemaakt in de rijke wereld van de architectuur.

{mp4}Tezuka Architects - Fuji Kindergarten Venice biennale{/mp4}

1. De menselijke maat als basis van het ontwerp
Gericht op de mensheid, de menselijke maat en de kwaliteit van de ruimte op zichzelf. Veel grootse woorden die in beeld terugkomen bij de ontwerpen van Tezuka Architects. Op de biënnale is de Fuji Kindergarten gepresenteerd in de vorm van een levende maquette. De architecten creëerden een cirkelvormig gebouw dat bestaat open verdiepingen. Geen muren, geen vaste omheining. Kinderen zijn vrij om zich te bewegen en te leren door te doen. In de scholen die Tezuka Architects ontwerpen, verwerken zij elementen waarop kinderen kunnen klauteren, een veilige omgeving om te ontdekken met letterlijk vallen en opstaan.

2. Ruimte voor de gebruikers én 3. Vinden van onverwachte plekken
Het werk van Amateur Architecture Studio zoekt ruimte voor de gebruiker en vindt onverwachte plekken en vooral onverwachte mogelijkheden. Wang Shu en Lu Wenyu organiseerden in 2017 een workshop met twaalf jonge architecten en studenten om spontane structuren te simuleren die in de verschillende woonwijken in Hangzhou zijn aangebracht door de bewoners. Dus geen architect of ontwerper die hier aan de slag is gegaan. Deze groep vond veel onontdekte plekken, nieuwe ontwerpideeën en veel (extra) ruimte die specifiek op de gebruikers was toegesneden. Bijvoorbeeld constructies die ‘gap spaces’ invulden met multifunctionele houten constructies.

4. Gebruik de middelen die Moeder Natuur je geeft
Duurzaamheid is hier de basis en Farrell en McNamara hebben meerdere projecten opgenomen die verbinding zoeken met de natuur en de basisgrondstoffen. Groots en opvallend is het werk van VTN Architects. Hun campagne om in elk gebouw bomen te integreren is een uitvloeisel van hun overtuiging dat een boom een positief effect heeft op het welzijn van de mens. Vo Trong Nghia ontwerp voor de armen en niet alleen voor de rijke minderheid. Met Bamboo Stalactite refereert deze welkome schaduwplek aan de druipsteengrotten. Alsof de bamboestokken aan de hemel hangen en licht steunen op de grond.

5. Vrije ruimte
De ruimte vinden in een gebouw om jezelf opnieuw te ontdekken, heruitvinden en je leven oppakken, dat is wat Michael Maltzan met zijn Star Apartments gerealiseerd heeft. Ondanks dat het gebouw bedoeld is als woning voor langdurige daklozen, biedt het voldoende ruimte om de plek eigen te maken. Maltzan gelooft dat een goed ontwerp bijdraagt in het genezingsproces, zowel fysiek als mentaal. Ieder appartement in dit gebouw heeft dezelfde opzet, en elke bewoner maakt ’t appartement zo eigen, dat het lijkt dat elke huis uniek is.

6. Verbinding tussen heden, verleden en toekomst
Door de gehele expositie zijn projecten opgesteld die verbinding zoeken met het verleden en nieuwe vormen of ruimte creëren voor de toekomst. Bijvoorbeeld het werk van de Belgische architecten De Vylder Vinck Taillieu, waar een grotendeels gesloopte en vervallen psychiatrische kliniek hergebruikt wordt. Zij hebben gezocht naar nieuwe toevoegingen die het oude gebouw en zijn geschiedenis eer aan doet. Of de Spaanse Flores & Prats die Sala Beckett in Barcelona een nieuw leven hebben gegeven. Met de nadruk op bijzondere lichtval in het gebouw.

Als laatste element beschrijven Farrell en McNamara architectuur als het spel van licht, zon, schaduw, maan, lucht, wind, zwaartekracht op manieren die de mysteries van de wereld onthullen. Ik geloof dat het kunstobject van Níall McLaughlin Architects dit spel het mooiste in beeld brengen. Wij mogen de wereld draaien en de zon, het licht zorgt voor schaduwen, nieuwe ruimten, nieuwe inzichten. Het spel waarin architectuur de poëzie benaderd.

{mp4}Niall-mclaughlin-architects-presences-Venice-biennale{/mp4}